Ano Ang Dapat Gawin sa Kagat ng Putakte o Wasp Sting?


ad

Image: Project Noah

Bago tayo magsimula, nais naming linawin ang salitang ginagamit ng mga Pilipino para tukuyin ang pinsalang dala ng insektong putakte o wasp, katulad din ng bubuyog o bee. Kadalasan, kung ang isa ay atakihin ng putakte o bubuyog, sinasabi nilang siya ay kinagat ng putakte o bubuyog. Ang totoo, ayon sa pananaw ng mga entomologo o mga dalubhasa sa mga insekto, ang mga putakte o bubuyog ay nangtuturok (sting) imbes na nangangagat.

Kaya sa artikulong ito, para sa kapakinabangan ng mas nakararami, mas pinili naming gamitin ang salitang ‘kagat’ ng putakti imbes na ‘turok’, pero ito ay talagang tumutukoy sa wasp sting o sa pagturok ng putakte sa kanyang biktima gamit ang kanyang stinger.

Ang kagat ng putakte ay pangkaraniwan tuwing tag-araw kung kailan ang mga tao ay mas aktibo sa kanilang mga gawain sa labas ng bahay. Kung ikaw ay nakaranas na na makagat ng putakte, alam mo na ang eksperyensiyang ito ay sa mga pinakamasakit na karanasan sa buong buhay mo. Karamihan sa mga nakakagat ng putakte ay gumagaling agad at hindi naman nakakaranas ng seryosong mga kumplikasyon. Ang iba naman kung minsan ay nagkakaroon ng matinding kumplikasyon dahil sa kagat ng putakte. May mga hindi rin nakaligtas at namatay.

Ang ‘kagat’ ng putakte

Ang mga insektong tulad ng putakte at bubuyog ay nagtataglay ng panturok o stinger bilang pangdepensa. Ang panturok na nasa putakte ay nagtataglay ng venom o lason na maaaring maipasa sa taong biktima kung ikaw ay naturok ng insektong ito. Bagaman ang mga bubuyog ay maaaring mangturok ng isang beses lamang dahil sa ang stinger nila ay naiiwan na sa balat ng kanilang biktima, ang putakte ay maaaring mang atake ng paulit-ulit.

Sintomas ng kagat ng putakte

Karamihan sa mga tao ay hindi naman allergic sa kagat ng putakte kaya kakaunti at panandalian lamang ang mga sintomas na kanilang nararanasan habang at pagkatapos ng pagturok o pagkagat. Maaari kang makaranas ng matinding pananakit, paghapdi at pamumula sa bahagi ng katawan na kinagat ng putakte. Maaari ka ring makaranas ng pangangati at pamamaga ng balat kung saan ka kinagat ng putakte.

May dalawang uri ng hindi gaaanong seryosong reaksyon ang kagat ng putakte:

Normal na reaksyon ng balat. Malamang na magkaroon ka pamamaga sa balat kung saan ka nagtamo ng pinsala. May isang maliit na puting marka sa gitna ng pamamaga kung saan bumaon ang stinger o pangturok ng putakte. Kadalasan, ang sakit at pamamaga ng balat ay nawawala din sa loob lamang ng ilang oras matapos ang pagkagat ng putakte. Malibang ikaw ay may allergy sa kagat ng putakte, ang ganitong mga kaso ay nagagamot kahit nasa bahay lamang.

Pang-malakihang reaksyon. Ang uri ng reakyong ito ay kakikitaan ng mas halatang mga sintomas ng kagat ng putakte. Ang mga pasyenteng may ganitong uri ng reaksyon ay maaaring may allergy subalit nakararanas ng hindi naman nakamamatay na mga sintomas. Kasama sa mga pang-malakihang sintomas ng kagat ng putakte ay ang matinding pamumula ng balat at pamamaga na lalong lumalala dalawa o tatlong araw pagkatapos ng pangangagat. Ang pagkahilo at pagsusuka ay maaari ring maging sintomas nito.

Kadalasan, ang reaksyong ito ay mawawala lamang ng kusa sa loob ng isang lingo. Sabihin mo sa doktor mo kung nakaranas ka ng ganitong uri ng reaksyon matapos kang makagat ng putakte. Maaaring sabihan ka nang doktor na bumili ng over the counter na gamot tulad ng antihistamine tulad ng Benadryl o cetirizine para mabawasan ang mga sintomas nito.

Anaphylaxis. Ang anaphylaxis ay ang pinakamalalang reaksyon na maaaring idulot ng kagat ng putakte. Sa kundisyong ito, ang iyong katawan ay kasalukayang nasa shock dahil sa venom ng putakte. Karamihan sa mga taong nagkaroon ng shock ay nakaranas ng ganitong reaksyon sa mismong minuto sa inatake sila ng putakte. Kaya napakahalaga na humingi agad ng medikal na tulong para malunasan ang anaphylactic shock.

Narito ang ilan sa mga sintomas ng pagkakaroon ng malalang allergy sa kagat ng putakte:

  • Matinding pamamaga ng mukha, mga labi o lalamunan
  • Pangangati sa mga bahagi ng katawan na malayo sa kagat
  • Kahirapan sa paghinga
  • Pagkahilo
  • Biglaang pagbaba ng presyon ng dugo
  • Pagiging magaan ng ulo
  • Pagkawala ng malay
  • Pagtatae
  • Paghilab ng tiyan
  • Pagkahilo at pagsususka
  • Pagbagal ng pulso

Baka hindi mo naman maranasan ang lahat ng mga sintomas na ito kapag ikaw ay nakagat ng putakte, pero baka maranasan mo ang ilan sa mga ito matapos ang ilang magkakasunod na insidente ng kagat ng putakte. Ayon sa mga dalubhasa, malamang na makaranas ulit ng mga sintomas ng shock ang mga taong nakaranas na nito dati.

Kung ikaw ay dati nang nakaranas ng anaphylaxis, magdala ka ng first aid kit para sa kagat ng putakte, para sa pagkakataon na ikaw ay makagat muli ay pwede kang makapaglapat ng pangunang lunas. Magtanong sa doktor mo kung ano ang mga dapat na laman ng iyong emergency kit.Tandaan, ang ganitong uri ng shock ay nakamamatay, kaya nitong patigilin ang pagtibok ng iyong puso kaya kailangan mo nang ibayong pag-iingat kung dati ka nang nakaranas ng matinding allergy dahil sa kagat ng putakte.

Gamot sa kagat ng putakte

Narito ang mga paraan na pwede mong gawin kung ikaw ay nakagat ng putakte at kasalukuyang nakakaranas ng mga sintomas nito.

Maaari mong gamutin ang hindi naman gaano malalang mga reaksyon sa kagat ng putakte kahit nasa bahay lang. Dapat na gawin mo ang mga sumusunod:

  • Hugasang mabuti ang bahagi ng kagat gamit ang sabon para maalis ang venom o lason
  • Maglagay ng cold compress sa sugat para mabawasan ang pamamaga at pananakit
  • Panatilihing malinis at tuyo ang sugat para hindi ito maimpeksyon
  • Kung gusto mo, maaari mo itong takpan ng benda
  • Magpahid ng over the counter na cream para malunasan ang pangangati o pamamaga kung ito ay nakakasagabal na sa pang araw araw na mga gawain
  • Pwede ka ring uminom ng over the counter na pain reliever tulad ng ibuprofen
  • Maaari ka ring gumamit ng antihistamine para mabvawasan ang pangangati.

Kung malalang allergic reaction ang kasalukuyang nararanasan ng pasyente, tandaan na kailangan niya ng agarang medikal na atensyon. Tumawag ng ambulansya para maidala agad sa emergency room, o sa 911.


ad